قلعه تاریخی روستای بارده

تاریخچه قلعه بارده

 

قلعه بارده تنها قلعه از خوانین ایل چهارلنگ می باشد که دراستان چهار محال و بختیاری به جای مانده است.

این قلعه درحدود سال 1278 هجری قمری توسط دوبرادر بنامهای محمد حسن خان وداراب خان فرزندان چراغعلی خان ازسران ایل چهارلنگ طایفه محمدصالح ساخته شده است. چراغعلی خان قلعه اول خودرا درجایی که امروزه بافت روستای بارده آنرا احاطه کرده است ساخته که دراحداث آن بیشتر جنبه ی دفاعی مورد توجه قرارداشته است.

از حدود سال 1270 هجری قمری بنیان قلعه بجای قلعه قبلی گذارده شده است. براساس وصیت نامه مرحوم محمدحسن خان که نزد نوادگان وی موجود است مبلغ 3000تومان خرج احداث قلعه گردیده که ایشان به فرزندان خود وصیت نموده است که قلعه را تکمیل وتزیین نمایند که این کار هیچ گاه انجام نگرفت.

 

استاد کاران این قلعه

استادکاران قلعه بارده استاد اسماعیل ترکان بنا ، وبرادرش استاد علی محمد معمار اصفهانی بوده اند که قلعه سردار شجاع الممالک در روستای بلومیر از توابع فریدن نیز توسط آنها ساخته شده است.

موقعیت و ساختمان  قلعه

قلعه درغرب روستای بارده قرار دارد.موقعیت مکانی قلعه به گونه ای است که از سمت شرق دارای شیب زیادی با طول حدود 40 متر تا کف دره ی ابتدای روستا واز جهات سه گانه ی دیگر نیز قرار گرفتن آن برروی بلندی مشخص است. به غیر از جهت شرقی بقیه جوانب آنرا دشت ومراتع کشاورزی احاطه نموده است.

بنابر موقعیت مکانی ومعماری بنا علاوه بر ایجاد قلعه خانی نکات حفاظتی وتدافعی نیز در ساخت آن رعایت گردیده است.قلعه دارای دو بیرونی واندرونی جدا می باشد که اندرونیها دارای زیرزمین وطبقه همکف بوده وجوانب جنوبی وشمالی آنها را اطاقهای نشیمن احاطه کرده است. بیرونیها شامل سرطویله واصطبل هستند که قسمت اعیانی با راه ورودی جداگانه برروی آنها ساخته شده است.

چهار برج مدور در چهار زاویه بیرون بنا متصل به دآن ساخته شده است که برجهای شرقی جنبه دفاعی داشته وبرجهای غربی درقسمت فوقانی مسکونی بوده اند. مصالح بکار رفته دربنا خشت ، آجر وسنگ ونمای بیرونی قلعه سنگی است. سقف زیرزمین واصطبل وسر طویله با طاق ضربی وسقف اطاقهای نشیمن با تیر چوبی پوشیده شده اند.

دروازه اصلی وسط ضلع غربی بنا قراردارد. که آنرا به دوقسمت شمالی وجنوبی تقسیم کرده است. با آجر ساخته شده ونمای بیرونی آن قوسی است. تزیینات ساده آجرکاری دراحداث دروازه بکاررفته ودو سکوی سنگی درطرفین درب قرار دارند.از داخل دارای هشتی با سقف طاق وگنبد بوده که تخریب گردیده است. با ورود به داخل راهرویی قرار دارد که درسمت چپ ورودی اندرونی ودر روبروی ورودی ، محوطه اندرونی قرار دارد. راه ورود به قسمت جنوبی درسمت راست قرار داشته که مسدود گردیده است.

اندرونی شمالی دارای زیرزمین ، طبقه همکف واطاقهای نشیمن طرفین حیاط می باشد. زیرزمین اندرونی در عمق حدود 5/1 متری از کف حیاط قرار دارد ومانند مصطبه ای است که طبقه همکف برروی آن ساخته شده است.

نمای آجری بیرونی زیرزمین را به ارتفاع حدود 5/1 متر هفت طاقنمای هلالی تشکیل می دهد. دردیوارهای قسمتهای زیرزمین بخاری های دیواری که دودکش آنهاتاپشت بام طبقه ی همکف ادامه می یابد تعبیه گردیده است.

طبقه همکف برروی مصطبه بوجود آمده در ساخت زیرزمین احداث گردیده است. دوراه پله آجری از طرفین به ایوان راه دارند که ارتباط اطاقها وایوان راباحیاط اندرونی برقرار می نماید. طبقه همکف دارای ایوانی شمالی جنوبی است که شامل ده اطاق نشیمن ، دو گوشواره ویک شاه نشین است. اطاق پنج دری دروسط ایوان قرار دارد که درپشت آن پنج در دیگر به شاه نشین راه دارند.

درطرفین آن دو اطاق وبه موازات آنهادرقسمت پشت نیز دو اطاق دیگر واقع است. درابتدا وانتهای ایوان چهار اطاق تودرتو ساخته شده که اطاق شمالی به اطاق شیرده معروف است. (چراغعلی خان دارای 16 پسر و14 دختر بوده وهمیشه یک فرزند نوزاد شیرخوار درقلعه وجودداشته ویک اطاق به این کار اختصاص داده شده بود.)سقف ایوانها واطاقها با تیر چوبی پوشانیده ونمای آنها راقاب وتخته تشکیل می داده که ازبین رفته است وقطعاتی اندک از آنجا بجای مانده است.

درب اطاقها دارای نمای قوسی ونرگیر های بیضی شکل در بالای خود می باشند. که نمای خاصی به ایوان داده اند. اطاقها فاقد تزیینات دردیوار وسقف هستند واز خصوصیات آنها داشتن طاقچه های دیواری زیاد با نمای هلالی می باشد.

چند اطاق ایواندار درطرفین حیاط ساخته شده که جهت اطاق نشیمن خدمت گزاران ونوکران اندرونی بوده است. این اطاقها دارای درهای چوبی ساده ، سقف مسطح وایوان کوچکی هستند .بیرونی شمالی برروی سر طویله واصطبل مخصوص اسبان خان ساخته شده است وراه جداگانه ای از کنار وپشت اصطبل دارد .اطاقهای بیرونی شامل شاه نشین ومهمانخانه است که شاه نشین در پشت قسمت مهمانخانه ساخته شده است.

قسمت جنوبی منزل داراب خان بوده و همانگونه که گفته شد مشابه وقرینه قسمت شمالی است. بااین تفاوت که در ضلع جنوبی حیاط فاقد اطاق بوده ودرحال حاضر اجزا بیرونی تخریب گردیده اند.

با توجه به اینکه دو قسمت دارای خصوصیات مشترک وتفاوت قابل توجهی درآنها دیده نمی شود واز طرفی هردو قسمت مجموعه قلعه بارده راتشکیل می دادند. قلعه بارده دارای چهار برج مدور درچهار زاویه بناستکه بالاشه سنگ ساخته شده اند. طبقات زیرین دو برج شرقی که در طرفین اندرونی ها قراردارند جهت انبار وطبقات بالا جهت نگهبانی از قلعه ساخته شده اند. درطبقات بالا جهت ذخیره مهمات ، کمین ، و تیراندازی پیش بینی شده است.

گردشگری قلعه

اگر چه یکی از ویژگی های این بنا استحکام مطلوب آن است،ولی گذشت زمان به لحاظ بارش برف سنگین وقوع دیگر حوادث طبیعی به فرسایش تدریجی قسمت های از این بنا منجر شده که به لحاظ جاذبه گردشگری و تاریخی این مکان ، تامین بودجه برای تملک دولتی و مرمت آن بیش از پیش نیاز به توجه دست اندرکاران میراث فرهنگی دارد.
در قلعه تاریخی بارده هم اینک یکی از نوادگان سازنده این قلعه سکونت دارد و بازدید کنندگان را برای دیدن ازبخشهای این بنا همراهی می کند.

اگرچه این بنا به گفته کارشناسان میراث فرهنگی چهارمحال و بختیاری از بناهای منحصربفرد استان است، اما از مهجوریت خاصی برخورداست و تاجایی که کمتر به بعد گردشگردی این بنا پرداخته شده است. این مهجوریت تا جایی است که بسیاری از زائران وگردشگران تفرجگاه سیاحتی و زیارتی امامزاده محمد بارده در کمتراز یک کیلومتری متری این بنا از وجود چنین بنایی با شرایط گردشگری و تاریخی اظهار بی اطلاع دارند.

هر گردشگری که وارد این روستا می شود، هرگز تصور وجود یک بنای تاریخی که پس از سالها چون دژی استوار باقی مانده را به ذهن خود راه نمی دهد، در حالی که دیدن این قلعه کاخ با جاذبه معماری زیبا، هر مسافری را شگفت زده می کند

بافت های تاریخی علاوه بر اینکه بخشی از  مناطق ومحلات روستاها را تشکیل می دهند روایتگر ویژگی های هسته اولیه روستاها و همچنین بیانگر یاد وخاطره فرهنگ و آداب و سنن ساکنین منطقه می باشد .

با مطالعه ی بافت ها نشان می دهد که ما در گذشته چه تمدن و نظام ارتباطی بین مردم و خوانین آن منطقه داشته ایم.

روستای بارده که محل قرارگیری قلعه می باشد با توجه به موقعیت آن که امامزاده سید محمد(ع) قراردارد و جز منطقه شکار ممنوع شیدا می باشد می توان قلعه را به عنوان پایگاهی  برای گردشگری و تماشای حیواناتی که در این منطقه قراردارند  استفاده کرد یا محل اسکان توریست هایی که برای گردش و در زمستان برای اسکی به پیست اسکی که در ورودی روستای بارده قراردارد استفاده کرد .

 قلعه بارده یکی از محدود بناهای سنگی استان است که با شماره 21440در فهرست آثارملی کشور به ثبت رسیده است.

قلعه بارده با داشتن بافت معماری خاص و شرایط ویژه مطلوب جذب گردشگر داخلی وخارجی با هشت هزار مترمربع زیربنا هم اینک در انتظار تامین اعتبار و مرمت است.

دسترسی اصلی به قلعه

برای رسیدن به بنا از طرف شهرکرد بعد ازطی 47 کیلومتر به روستای بارده می رسیم یا از طرف شهر بن  بعد از عبور از روستای تومانک به روستای بارده که قلعه در سمت غرب روستا می باشد می رسیم. و از طرف استان اصفهان نیز از جاده اورگان به این قلعه می رسیم.