روستای یانچشمه شهرستان بن

روستای یانچشمه با 564 خانوار و 2200 نفر جمعیت از روستاهای پرجمعیت استان و در فاصله 35 کیلومتری مرکز چهارمحال و بختیاری قرار دارد .از جنوب با بن، لار و شیخ شبان از شمال و شمال غربی رودخانه وتاسیسات سد. از غرب به حیدری وجمالو  ، و از شرق با روستاهای درکان ، قوچان و قراقوش همسایه است.

در سال 1391 شمسی با تصویب هیئت دولت روستای یان چشمه به عنوان مرکز بخش شیدا تصویب گردید .این مصوبه با توجه به مصوبه دولت در خصوص ارتقاء بخش بن به شهرستان صورت گرفت.

بامطالعه تاریخ حسرت خواهیم خورد چرا که این روستا در کمتر از یک قرن پیش با جمعیت و وسعتی بیشتر از آنروز مرکز کنونی چهار محال بختیاری (شهرکرد) بوده این روستا با جای دادن اقوام مختلف با چندین حمام و مدرسه و مسجد روایتگر کوتاهی هایی ازجانب مردمان و یا شاید روزگار که مانعی برای رشد آن گردید.

البته تاسیس سدشاه عباس کبیر(زاینده رود) چندان عامل کم اهمیتی در عدم رشداین روستا نبوده این سد قوسی بتنی که در سال ۱۴۴۲تاسیس گردید از لحاظ وسعت پروژه از بزرگترین پروژه های آن دوره وحتی اکنون به حساب می آید و حیات شهر اصفهان ودیگر شهر ها و روستاهایی که در مسیر این رودخانه قرار دارند مرهون این سد و رودخانه هستند. اما همه چیز به این خوشی تمام نمی شود آوارگی مردمان چند روستا از جمله همین یانچشمه ما فرصت رشد این روستا را برای میزبانی مرکزیت استان چهار محال وبختیاری را گرفت.

درحال حاضر اقداماتی برای آبادی صورت گرفته طرح هایی مثل احداث شهرک شیدا  در کنار روستا و طرح های درخت کاری با آبیاری قطره ای و اقدامات سازنده دیگر اماکافی به نظر نمی رسند.

 قرار گرفتن شهرک ویلایی شیدا در کنار روستا می تواند تبعات خوبی داشته باشد از جمله بیکاری که گریبان گیر اهالی شده را تاحدی کاهش دهد و همچنین حضور توریست ها ازسوی دیگر میتواند تاثیر زیادی در آبادی روستا داشته باشد.

اما امروزه یانچشمه بامعضلی جدید روبرو شده و آن منازعه بین افراد زمین خوار سود جو ، با صاحبان ملک بوده افرادی که به بهانه های واهی ادعای مالکیت ملک و زمین هایی که متعلق به ساکنان فعلی یانچشمه و یا افرادی که بعداز تأسیس سد زمین های خود را رها کرده و به مناطق دیگر کوچ نمودند بوده است.ا

عدم وجود سند مالکیت قاطع برای صاحبان ملک با توجه به شرایط ان زمان باعث اینگونه سود جویی ها شده مردم یانچشمه مخصوصا ریش سفید ها که اطلاعاتی در مورد صاحبان ملک ان زمان داشتند میتوانند مانع سود جویی این زمین خواران منفعت طلب شوند که با نهایت بی شرمی زمینی که افراد آنرا با سختی بدست آوردند از چنگ آنان درآورند.

عکس هوائی یانچشمه

.

پیشینه روستای یانچشمه:

  درسالهای پیش از سده ی   ۱۱۰۰ (ه ش) فردی به نام شکراله بن صفا ( جد شکراللهی ها) ازروستای نافچ واقع در استان چهارمحال وبختیاری به منطقه کنونی یانچشمه مهاجرت می کند در آن زمان روستای به نام یانچشمه وجود نداشته بلکه در نزدیکی های آن دهستان آبادی به نام سوران وجودداشته ( که بقایای آن هنوزنیز وجود دارد).

  این دهستان آباد و پرجمعیت را حاکم یا خان زور گو اداره می کرده و مردمان سوران بدلیل به ستوه آمدن از همین زور گویی ها تصمیم به ترک سوران می کنند عده ای از مردمان سوران به شکراله ملحق شده و جمعیت یانچشمه تازه شکل گرفته بدست شکراله افزایش می یابد تا مقارن با سال ۱۱۰۲ (ه.ش)که شاه سلطان حسین آخرین شاه سلسله صفوی بر ایران حکومت می کرد ایران با حمله غافلگیرانه افغان ها مواجه می شود.

با توجه به قرار داشتن شهر اصفهان بعنوان مرکزیت دودمان صفوی محمود افغان با لشکری عظیم راه پایتخت را در پیش می گیرند که از بد حادثه منطقه یانچشمه و سوران نیز یکی از مسیر های پیشروی افغان ها به اصفهان می شود.

خان سوران با شنیدن خبر پیشروی افغان ها از سوران به روستاهای اطراف فرار میکند و دراین حمله ی وحشیانه مردم سوران قتل عام میشوند وتنها تعدادی از آنهاکه درباروی شهر پناه گرفته بودندباقی می مانندکه آنها نیز به یانچشمه میروند زیراکه یانچشمه از این حمله به لطف مردمان دلیرش( از جمله شکراله و فرزندانش) کمترین خسارت را دیده بود مردمان بازمانده از ده های مجاور مثل بوعلی نیز به یانچشمه ملحق می شوند

.

همچنین در همین سالها شاخه ای ازایل بزرگ قشقایی ها بانام ایل باهارلو (معروف به گله داران) نیز باتوجه به مناسب بودن مرتع برای دام هایشان تصمیم به ساکن شدن در این منطقه می گیرندو باتوجه به پرچشمه بودن این منطقه نام یانچشمه را برای آن انتخاب می کنند . به این ترتیب اقوام جدید تری ساکن یانچشمه می گردند. روند مهاجر پذیری یانچشمه تا  اواخر سده ی ۱۲۰۰ادامه داشته اما به صورت های پراکنده تر

.

کشاورزی ،دامپروری و صنعت در یانچشمه قدیم :

اوج کشاورزی ودامپروری بعد از مدت کوتاهی پس از اسکان اهالی صورت می گیرد و بزودی یانچشمه از قطب های تولیدات محصولات کشاورزی ودامپروری استان اصفهان می گردد . طبق آمار هایی ، هر خانواده میانگین صاحب ۳۰۰راس دام بوده اند.

و محصولاتی که به نجف اباد وخمینی شهر واصفهان صادر می گردید موید این هستند و باوجود همین مشغله های کشاورزی اهالی کمتر فرصت به به انجام کارهای صنعتگری وبازاری می کردند بنابرین مهاجرین جدید که فاقد زمین ودام بودند به صنعتگری توسط اهالی تشویق میشوند وبه این ترتیب تاقبل از سال ۱۳۴۹یازده مغازه رنگرزی ۵مغازه مربوط به صنعت مسگری و۱۰باب مغازه نجاری ودرود گری ۸مغازه گیوه دوزی و۷مغازه اهنگری و۷۰مغازه مربوط به خواروبار و... تاسیس میشود .

همچنین وجود ۵مسجد به سبک معماری صفوی ۳باب حمام ۴میدان تجمع ویک کارخانه روغن کشی حکایت از وسعت یانچشمه قدیم می کنندکه تاحدو ی از امکانات شهرهای آن زمان برخوردار بوده است.

حوادث مهم یانچشمه تا قبل ازسال 1349:

در طول  این دو سه قرن ، سالهای پر حادثه وپر خاطره ای برای اهالی بود. اهالی که با اتحاد ویکدلی بی نظیر مردمانش به راحتی بر بسیاری از مسایل فایق می آمدند. اما از چالش برانگیز ترین مسایل از پایان سلسله صفوی تا اغاز حکومت پهلوی  در سرتاسر ایران مسله امنیت بود .که یانچشمه ما هم از این مسله مستثنی نبود و سالهای نامنی را در کنار هجوم بی امان سارقان و راهزنان می گذراند اما دلاور مردمان یانچشمه هم بیکار نبودند در این مورد افرادی مسئولیت تامین امنیت را بر عهده داشتند در طول این دویست سال مسیولیت این امر ابتدا با ابتدا حاج صادق وبعدهابه ترتیب زمانی  با حاج مهدی ،محمد باقر ،مشهدی علی وحاج عجم (همگی از خاندان شکراللهی ها) بوده است که تا اغاز حکومت پهلوی که امنیت وثبات در جامعه حاکم می شود ادامه داشته است

.

منازعه با اعراب

اعراب ساکن خراسان که خود از مهاجران وغیر بومیان خراسان بودند و در عهد عباسیان در خراسان حکومت  می کردند در زمان شاه سلیمان صفوی عده ای از آنها به فریدن تبعید می گردند . عده ای در اطراف دامنه و روستاهایی نظیر اشجرد ساکن می شوند وعده ای هم که در اطراف روستای گنجیگاه اطراف یانچشمه میشوند پس از مدتی در اثر درگیری یکی از اهالی گنجیگاه به نام قاعد با اعراب به فردی از آنان به قتل می رسد واین امر با وساتط بزرگان یانچشمه در قبال اعطای مقداری پول و زمین به اعراب خاتمه میابد .وپس از مدتی اعراب مدعی دیگر املاک یانچشمه می گردن که پس از مدتی این مساله بعنوان بحران بسیار جدی تا حدی که برخی از اهالی تصمیم به ترک یانچشمه می کنند. اما با پیگری ها در سطح استانی و کشوری حاج صادق بن صفا این مساله ختم به خیر می شود

.

ایثار روستای یانچشمه:

 سهم شهیدان روستای یانچشمه در دفاع مقدس  نسبت به جمعیت روستا واقعا قابل توجه است ..روستا شهدای زیادی تقدیم به عزت ایرانیان کرده است همانند شهیدان همه تاریخ ایران که پاسدار عزت ایرانیان بودند.

 اما در راس این پرپر شدگان نام شهید دریاقلی سورانی یانچشمه ای همچنان می درخشد نقش ایشان در شکستن حصر آبادان انکار ناپذیر است و همین عامل باعث شناخته شدنش در سراسر ایران است.

بزرگان روستای یانچشمه:

مردان بزرگی در تاریخ این روستا در خاطره ها و زبان ها ماندگار شده اند .

مرحوم حاجی محمد صادق و مرحوم محمد باقر معروف به محمد باقر کوسه و مرحوم دادخواه و مرحوم حاجی عجم از طایفه شکرالهی ها و مرحوم حاجی موسی از طایفه بهارلویی ها و نهایتاً و مرحوم حاج اسحاق از طایفه سورانی ها هرکدام به واسطه توانایی هایی که داشتند گوشه ای از تاریخ روستا را رقم زده اند.

در سالهای پس از انقلاب نیز این روستا بزرگانی را به خود دیده است که مرحوم دکتر جم و مرحوم شیخ اسماعیل شکرالهی از جمله این افراد می باشند.

 

 شغل و محصولات کشاورزی روستای یانچشمه:

در حال حاضر شغل اکثریت اهالی کشاورزی دامپروری و ماهیگیری و عده ای در کارهای سازمانی وتاسیسات اطراف یانچشمه مشغول به کار هستند.

 ترکیبات خاک اراضی زمین های شیستی  ، رسی ، آهکی وگچی بوده  وبرای کشت محصولات باغی و زراعی ایده آل نبوده اما به سمت شمال و شمال غرب با خاک مرغوب تری مواجه می شویم که قابلیت کشت انواع محصولات (البته با توجه به شرایط آب وهوایی منطقه)را برخوردار است.

محصولات زراعی شامل گندم ،جو ارزن ، سیب زمینی ، هویج ، چغندر . صیفی جات شامل هندوانه ، خربزه و خیار.حبوبات شامل نخود، لوبیا،  عدس و ماش و محصولات باغی:انگورهلو ، زرد آلو، سیب ، وآلوچه

فامیل های ساکن در یانچشمه:

شکراللهی ها:

                                                                                                                                                 در دوره رضا خان به دلیل اجرای طرح صدور شناسنامه افرادی در یانچشمه که هفتمین جدشان مربوط به شکراله می شدنام خانوادگی شکراللهی را برای خودبرگزیدند و در واقع همه شکراللهی ها طبق نموداراز شکراله بن صفا و فرزندان او می باشند.لازم به ذکر است که برخی از مهاجران نیز نام خانوادگی شکراللهی رابرای خود برگزیدند ، بنابرین نام آنها و یا پدرانشان در نموداروجود ندارد.

سورانی ها

بر مبنای انچه تاکنون نقل شده این است که نام خانوادگی سورانی برگرفته از دهستان سوران است .و همانطوری که گفته شد سوران دهستان آبادی در نزدیکی یانچشمه کنونی بوده و پس از نابودی آن بوسیله ی افغان ها افراد بازمانده ای که ریشه خودشان و یا پدرانشان به سوران بر می گشت نام خانوادگی سورانی را برای خود برگزیدند. سورانی ها به زبان ترکی تکلم میکنند زبان ترکی ازنوع قشقایی که در اصل زبان اصلی خودشان بوده است. اما به احتمال زیاد اصالت سورانی ها مربوط است به بخشی از طوایف قزلباش هایی که در زمان شاه سلیمان در فریدن سکنی گزیدند . این طوایف عبارت بودند از طوایف اینان لو، بیات و شاملو که در چادگان نیز سکونت گزیدند. 

سورانی ها نسبت به سه طایفه ی دیگر یانچشمه جز اولین کسانی بودند که در منطقه ی یانچشمه ساکن شدن اما محل دقیق سکونت انها سوران بوده است.

تا قبل از احداث سد زاینده رود سورانی ها در یانچشمه(قدیم) ساکن بودند اما پس از  احداث سد  عده ای در یانچشمه جدید ساکن شدند وعده ای دیگر به شهر ها وروستاهای مجاورمثل نجف آباد و روستاهای فریدن مثل خویگان و..مهاجرت کردند

.

عظیمی ها

 نام خانوادگی عظیم برگرفته ازجدشان عظیم می باشد زبان کنونی عظیمی ها مانند سایر فامیل ها ترکی میباشد اما در اصل زبان انها زبانی غیر از ترکی بوده که به تدریج زبان ترکی جایگزین آن می گردد. 

درمورد عظیمی های یانچشمه دو روایت مختلف وجود دارد::                                                            

۱-اینکه هنگامیکه شکراله  (جدشکراللهی ها) دریانچشمه ساکن می شودبرادر کوچکترش به نام عظیم نیز پس از مدتی به او ملحق میشودکه با پذیرش این روایت عظیمی ها از قومیت فارس وازصفاهستند.                                                                                                           

۲-عظیم از طایفه ای ازلران بختیاری بوده که در فاصله ی کمی بعد از شکراله در یانچشمه  ساکن می شوداقای امیر بهارلویی در کتاب خود با توجه به شباهت عظیمی هابه بختیاری هااین روایت را قوی تر می داند

.

بهارلویی ها

نام خانوادگی بهارلویی بر گرفته از شهری به نام بهار واقع در همدان می باشد.این قوم دارای تاربخچه پیچیده وپر ماجراست ودرطول تاریخ ابتدا از منطقه ترکستان از جمله ایلات قرا قویون لویی بودندکه ابتدا در شام سوریه وبخشی از ترکیه ساکن میشوند .

 در سال ۸۰۰ هجری که امیرتیمور گورکانی آسیای صغیر و شام را به تصرف درآورد، هفت ایل بزرگ را به نواحی مختلف ایران کوچاند. در این بین، ایل بهارلو  مرغزار بهار (شهربهار) را ییلاق خود قرار دادند.وبه تدریج در ان ساکن شدند. بعلت نبود چراگاه مناسب در اثرشدت سرما برای چرای دامهای خودبه استان فارس کوچ می کنند.

بین شمال وجنوب فارس ییلاق و قشلاق آنها بوده است اما به نظر می رسد منطقه فریدن ودر نتیجه یانچشمه یکی از مناطق ییلاقی آنها بوده است که روزی باتوجه به شرایط مناسب ان تصمیم ساکن شدن در آنرا می گیرند .در کل  اصالت آنها به قشقایی های استان فارس بر میگردد. طبیعتا زبان آنها ترکی واز نوع قشقایی می باشد. وبرما دقیقا مشخص نیست که پس از چه قومی ساکن یانچشمه می گردند. اما آنچه که محرض است این است که بعد از شکراله ساکن می شوند وبا آن سخت کوشی ذاتی که درآنها وجود داشت اقدامات زیادی برای آبادی یانچشمه انجام می دهند.پس از احداث سد مانند سایرین به شهر هایی که پیش ازاین گفته شد مهاجرت می کنند.